Dokumentowanie życia codziennego za pomocą zdjęć niezmiennie pozostaje w modzie. Wpływają na to oczywiście wszechobecne serwisy społecznościowe. Ogromne znaczenie ma również to, że dzięki upowszechnieniu smartfonów prawie każdy nosi aparat w kieszeni. Fotografia to także bardzo popularnym hobby. W związku prawa autorskie do zdjęć interesują zarówno profesjonalistów jak i amatorów.
Prawa autorskie do zdjęć – czy każde zdjęcie jest nimi objęte?
Prawa autorskie do zdjęć nie są regułą i nie przysługują każdemu kto wykona dowolne zdjęcie. Aby fotografia została uznana za utwór, a przez to objęta ochroną wynikającą z prawa autorskiego musi spełniać określone warunki. Podstawowe i najważniejsze to indywidualny charakter, wynikający z działalności twórczej i kreatywnej. Od razu należy uspokoić wszystkich fotografów – w praktyce ogromna większość zdjęć zostanie uznana za utwór w rozumieniu prawa autorskiego.
Kto może być autorem zdjęcia-utworu?
Nie tak dawno temu toczył się zażarty spór na temat tego, czy zwierzęciu można przypisać autorstwo utworu – a konkretnie zdjęcia. Sprawa dotyczyła fotografii wykonanej przez makaka. Aparaty fotograficzne to w gruncie rzeczy dość proste w podstawowej obsłudze urządzenia. Wykonanie zdjęcia to zazwyczaj kwestia nacisku na jeden przycisk. Naturalnie nie musi dokonać tego człowiek. Poza zwierzętami możliwe są też inne działania przyrody, jak np. odpowiednio spadający kamyk czy grad. Czy jednak w takim przypadku przysługują im prawa autorskie do zdjęć? Otóż nie możemy mówić o zwierzętach czy naturze jako twórcach w rozumieniu prawa autorskiego. Po ich stronie brakuje elementu twórczego myślenia. O pojęciu twórcy pisaliśmy we wcześniejszym wpisie.
Prawa autorskie do zdjęć – indywidualny charakter fotografii
Spełnienie ustawowych przesłanek do uznania zdjęcia za utwór to zawsze wynik pewnych konkretnych, świadomych działań twórcy. Przy wykonywaniu fotografii znaczenie będą miały czynniki wpływające na ostateczny efekt, takie jak konkretne ustawienie technicznych parametrów aparatu (np. ostrość, focus, naświetlenie) czy zastosowanie filtrów modyfikujących obraz. Za istotne uznamy kadrowanie zdjęcia oraz świadome zaaranżowanie konkretnych rekwizytów i osób. Znaczenie ma także kontekst zdjęcia oraz świadomy dobór czasu i miejsca jego wykonania. Wreszcie, także użycie konkretnego sprzętu do wykonania danej fotografii wpłynie na jej status utworu.
Spełnienie ustawowych przesłanek do uznania zdjęcia za utwór to zawsze wynik pewnych konkretnych, świadomych działań twórcy.
Prawa autorskie do zdjęć a pomysł na ich wykonanie
Co istotne, prawo autorskie nie obejmuje ochrony pomysłu a jedynie sposób jego wyrażenia (np. poprzez fotografię). Oznacza to, że zdjęcie wykonane w tym samym miejscu lub okolicznościach niekoniecznie stanowi naruszenie prawa innej osoby do fotografii zrobionej przez nią wcześniej. Oczywiście kopiowanie nie będzie dozwolone, a ocena powinna zostać dokonana dla każdego przypadku indywidualnie. Decydujące znaczenie będą miały przesłanki dotyczące indywidualnego, twórczego charakteru zdjęcia opisane wyżej. Czasami granica jest bardzo cienka i łatwo o dokonanie naruszenia.
Kiedy fotografia nie korzysta z ochrony prawa autorskiego?
Część zdjęć, zwłaszcza wykonywanych przy dokumentowaniu życia codziennego nie zostanie objęta ochroną prawno-autorską. Dotyczy to zdjęć nieposiadających cech twórczych. Za takie uznamy np. proste zdjęcia produktów, dokumentów, rysunków, map czy dzieł sztuki. Podobnie za utwór nie uznamy zdjęcia zrobionego według ściśle określonych wymogów, gdzie nie ma żadnego pola do działalności twórczej. Mowa tu m.in. o zdjęciach do dowodów osobistych i innych dokumentów.
Zdjęcie reporterskie
Warto poruszyć również temat zdjęć publikowanych w prasie. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych prosta informacja prasowa nie jest objęta ochroną autorską. Jednocześnie, jako pewnego rodzaju wyjątek wyróżnia się zdjęcie reporterskie. Musi dotyczyć ono aktualnych wydarzeń które dokumentuje. Taką fotografię wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji, a autor zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Jest mi niezmiernie miło, że trafiłeś na mojego bloga. Nazywam się Edyta Duchnowska i jestem radcą prawnym i prowadzę Kancelarię Radcy Prawnego Edyta Duchnowska. Jeżeli masz jakieś pytania to możesz do mnie napisać: edyta@duchnowska.pl albo zadzwonić 602378913.
Brak komentarzy