Zazwyczaj przyjmujemy, że zawarta przez nas umowa w pełni reguluje warunki na jakie przystały obie jej strony. W szczególności dotyczy to jednej z najważniejszych kwestii – przyznanego wynagrodzenia. Prawo autorskie zawiera jednak szczególną regulację. Pozwala ona na sądowe podwyższenie wynagrodzenia twórcy, który otrzymał je w związku z przeniesieniem praw autorskich majątkowych lub udzieleniem licencji. Ta pierwsza sytuacja najczęściej ma związek z umową o dzieło, o czym informowaliśmy we wpisie Przeniesienie praw autorskich w umowie o dzieło.
Podwyższenie wynagrodzenia twórcy
Podstawa roszczenia o podwyższenie wynagrodzenia twórcy znajduje się bezpośrednio w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W artykule 44 stanowi ona, że w razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd.
Możliwość ta nie jest często wykorzystywana w praktyce, przez co wielu twórców nie ma nawet świadomości jej istnienia. Nieco zmieniło się to w 2018 r. po głośnej medialnie sprawie wezwania do zapłaty, jakie wystosował Andrzej Sapkowski, twórca Wiedźmina, wobec spółki CD PROJEKT, tworzącej gry oparte na utworach pisarza. Roszczenie tam zawarte oparte było właśnie na art. 44 prawa autorskiego. Ostatecznie strony zawarły ugodę i do sporu sądowego nie doszło, jednak niewątpliwie spopularyzowało to podstawową wiedzę w tym zakresie.
Podwyższenie wynagrodzenia twórcy – charakter prawny przepisu
Warto wiedzieć, że takie roszczenie może przysługiwać każdemu twórcy, niezależnie od wartości pierwotnej umowy. Co istotne, chociaż przepis wprost mówi jedynie o podwyższeniu wynagrodzenia, to ma również zastosowanie do umów o charakterze nieodpłatnym. Ponadto nie ma wątpliwości, że jest to przepis bezwzględnie obowiązujący. Oznacza to, że nie ma możliwości wyłączenia go w jakikolwiek sposób. Jeżeli umowa zawiera takie postanowienie, to uznamy je za bezskuteczne. Jeżeli więc wystąpią odpowiednie przesłanki, to każdy twórca ma prawo do wystąpienia o podwyższenie wynagrodzenia.
Rażąca dysproporcja wynagrodzenia twórcy
Uznaje się, że rażąca dysproporcja wynagrodzenia twórcy może występować w dwóch przypadkach. Przede wszystkim, gdy wynagrodzenie jest znacząco niższe niż stawka rynkowa – o co najmniej 50%. Ta dysproporcja istnieje więc w momencie zawarcia umowy.
Bardziej interesująca jest jednak inna możliwość. Mowa tu o rażącej dysproporcji wynagrodzenia twórcy, w stosunku do korzyści jaką osiągnął nabywca praw lub licencjobiorca. Nie ma więc znaczenia czy wynagrodzenie było odpowiednie w momencie zawierania umowy. Nieproporcjonalność wynagrodzenia powstała w przyszłości, w związku ze skalą korzyści osiągniętej przez licencjobiorcę lub nabywcę.
Jaka dysproporcja jest rażąca?
Przepisy nie zawierają wskazówek co do tego jak ocenić, czy różnica jest rażąca, czy też nie. Warto przy tym nadmienić, że oczywiście sytuacja, w której nabywca praw lub licencjobiorca osiąga korzyści w związku z tym, lecz nie są one „rażące”, nie da twórcy podstawy do wystąpienia z roszczeniem. Ponieważ w ostateczności oceny dokona sąd, ma on w tym aspekcie duże możliwości decyzyjne. Z tego względu szczególnie istotne są wszelkie argumenty przedstawiane przez strony. Uznaje się, że ta dysproporcja musi być wyraźna i oczywista. Jednocześnie bez znaczenia pozostaje powód powstania tej różnicy. Może być to więc dowolna okoliczność zewnętrzna, jak i związana z działaniem stron.
Podwyższenie wynagrodzenia twórcy przez sąd
Przed wystąpieniem na drogę sądową należy wezwać kontrahenta do zapłaty, wskazując podstawę roszczenia oraz jego uzasadnienie. Jeżeli nie doprowadzi to do zaspokojenia twórcy, może on wystąpić z pozwem. Musi w nim wykazać jakie wynagrodzenia uzyskał, oraz jaką korzyść osiągnął nabywca praw lub licencjobiorca. Oczywiście zdobycie odpowiednich dowodów nie zawsze będzie proste. Warto jednak pamiętać, że nie ma konieczności ustalenia dokładnych korzyści nabywcy lub licencjobiorcy a jedynie udowodnienie dysproporcjonalnej skali tych korzyści. Co istotne, roszczenie można ponawiać, jeżeli w przyszłości dojdzie do wygenerowania kolejnych ponadprzeciętnych korzyści.
Chociaż roszczenie o podwyższenie wynagrodzenia nie jest wykorzystywane zbyt często, to może przysługiwać każdemu twórcy. Najistotniejszą przesłanką jest osiągnięcie przez licencjobiorcę lub nabywcę praw autorskich korzyści rażąco większych niż wynagrodzenie otrzymane przez twórcę.
Jest mi niezmiernie miło, że trafiłeś na mojego bloga. Nazywam się Edyta Duchnowska i jestem radcą prawnym i prowadzę Kancelarię Radcy Prawnego Edyta Duchnowska. Jeżeli masz jakieś pytania to możesz do mnie napisać: edyta@duchnowska.pl albo zadzwonić 602378913.
Brak komentarzy