Nabycie praw autorskich

Autorskie prawa majątkowe, w przeciwieństwie do praw osobistych, mogą być przedmiotem obrotu. Mogą być również dziedziczone czy darowane. Jako twórca masz więc możliwość także niejako „sprzedać” je czy też „wynająć”. Związane jest to oczywiście z wynagrodzeniem, jakie będzie przysługiwać twórcy, albo innemu właścicielowi praw. Z tego względu prawne aspekty przenoszenia praw autorskich są dla twórców szczególnie ważne. Co do zasady możemy wyróżnić dwa typy umów prowadzących do rozporządzenia prawami autorskimi. Są to umowa o przeniesienie praw majątkowych, czyli nabycie praw autorskich, oraz umowa o korzystanie z utworu, czyli tzw. licencja. W dzisiejszym wpisie zajmiemy się pierwszą z nich.

Forma umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych

Pierwszą i podstawową kwestią związaną z umową o przeniesienie praw majątkowych jest jej forma. Wszyscy przyzwyczailiśmy się do ciągłego używania środków komunikacji na odległość i wiele spraw załatwiamy rozmową telefoniczną czy wymianą maili. Trzeba jednak pamiętać, że umowa o nabycie praw majątkowych musi zostać zawarta na piśmie. W innym przypadku nie wywoła żadnych skutków. Oznacza to, że co do zasady umowy zawierane ustnie, przez telefon, mailem czy SMSem nie obowiązują.

Oznaczenie stron i przedmiotu umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych

Sporządzając umowy często skupiamy się na kwestiach, które mogą budzić spory lub kontrowersje, takich jak wynagrodzenie, terminy, kary umowne czy też sposób zabezpieczenia interesów stron. Warto jednak poświęcić odpowiednio dużo czasu i staranności na aspekty bardziej techniczne.

Oznaczenie stron powinno być na tyle wyczerpujące, aby rozwiewać jakiekolwiek wątpliwości. Należy pamiętać, że istnieje wiele osób fizycznych o tych samych imionach i nazwiskach, oraz osób prawnych o zbieżnej firmie. Jeżeli przy zawieraniu umowy występuje pełnomocnik czy prokurent także należy to opisać w odpowiedni sposób, tak, by nikt nie wziął takiej osoby za stronę umowy.

Umowa powinna jak najdokładniej określać utwór do którego autorskie prawa majątkowe. Możliwe jest wskazanie utworu istniejącego, ale także takiego, który powstanie w przyszłości. Nieważne jest natomiast postanowienie umowy przenoszące prawa do wszystkich utworów jakie będą wynikiem działalności twórcy w przyszłości. Nie ma przy tym zakazu zawierania umów dotyczących większej niż jeden liczby utworów przyszłych, np. pięciu książek.

Warto pamiętać, że samo zawarcie umowy o przeniesienie praw autorskich nie powoduje automatycznego przeniesienia własności egzemplarza czy też nośnika utworu. Jeżeli taka jest wola stron, należy to wyraźnie zaznaczyć.

Czas trwania umowy

Większość umów o przeniesienie praw autorskich jest trwała i bezterminowa. Dopuszczalne jest jednak zawarcie takiej umowy na czas określony. W rezultacie możemy zastrzec, że nabywca może korzystać z praw wyłącznie przez okres wskazany w umowie. Po jego upływie twórca odzyskuje prawa majątkowe do utworu.

Wynagrodzenie

Nabycie praw autorskich nie musi wiązać się z wynagrodzeniem, ale najczęściej tak właśnie jest. Jeżeli umowa pomija tę istotną kwestię, to uznaje się, że twórcy przysługuje wynagrodzenie. Jego wysokość określa się w tedy z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści z niego wynikających. Jeśli przeniesienie ma być nieodpłatne, należy to więc zawrzeć w umowie.

Wynagrodzenie przysługuje za każde odrębne pole eksploatacji. Nie ma jednak przeszkód do objęcia jednym wynagrodzeniem przeniesienia praw autorskich na kilku czy kilkunastu polach eksploatacji. Trzeba jednak uregulować to wyraźnie w umowie.

Co ciekawe, prawo autorskie przewiduje, że w razie rażącej dysproporcji pomiędzy wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy, twórca może żądać podwyższenia wynagrodzenia na drodze sądowej. Jest to przepis ochronny dla twórcy, który bezpośrednio wkracza w ustalenia umowne stron. Jego stosowanie może być jednak tylko wyjątkowe i jedynie w przypadkach, gdy dysproporcja o której mówi jest rzeczywiście rażąca.

Pola eksploatacji

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych dotyczy tylko wskazanego w niej zakresu. Okraśla się go wskazując tzw. pola eksploatacji. Uznaje się, że jeżeli Strony nie wskazały wyraźnie pola eksploatacji, to umowa go nie obejmuje. Oznacza to, że elementem koniecznym umowy jest wskazanie chociaż jednego pola eksploatacji. Temat ten jest dość szeroki i zasługuje na oddzielny wpis, który poświęcimy mu już niedługo.

Prawa zależne a nabycie praw majątkowych

Temat praw zależnych poruszaliśmy w jednym z ostatnich wpisów. Krótko przypomnimy tylko, że ich przeniesienie musi zostać wyraźnie wskazane w umowie. Przemilczenie tej kwestii sprawia, że prawo do wykonywania praw zależnych pozostanie przy twórcy. Stanie się tak niezależnie od tego jak szeroko zakreśliliśmy pola eksploatacji.

Podsumowanie

Prawo autorskie co do zasady traktuje twórców jako słabszą stronę umowy i w wielu przypadkach przyznaje im dodatkową ochronę. Przez nieuwagę autora można wyłączyć ją odpowiednim postanowieniem umowy o nabycie praw autorskich. Należy więc czytać umowy jakie podsyłają nam potencjalni nabywcy praw bardzo uważnie. Wszelkie wątpliwości najlepiej konsultować ze specjalistami. Warto również wdać się w negocjacje co do fragmentów umowy, na które nie chcemy się godzić.

Edyta Duchnowska

Jest mi niezmiernie miło, że trafiłeś na mojego bloga. Nazywam się Edyta Duchnowska i jestem radcą prawnym i prowadzę Kancelarię Radcy Prawnego Edyta Duchnowska. Jeżeli masz jakieś pytania to możesz do mnie napisać: edyta@duchnowska.pl albo zadzwonić 602378913.