Prawa autorskie

Autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa majątkowe

Kontynuujemy omówienie podstawowych pojęć prawa autorskiego. Ostatnio przybliżyliśmy pojęcie twórcy oraz pojęcie utworu. Dzisiaj bierzemy na „warsztat” pojęcie autorskich praw majątkowych. Właściwie każdy twórca pragnie czerpać ze swojej pracy korzyści majątkowe. Nawet jeżeli nie jest to główny cel, to z pewnością autor nie życzy sobie, aby takie korzyści czerpali inni bez jego zgody. Bardzo często jednak interes zarobkowy idzie w parze z chęcią podzielenia się efektami swojej kreatywnej pracy. Wiele osób pragnie zostać „zawodowymi” twórcami. Ich twórczość ma więc nie tylko dawać upust kreatywności ale także zapewnić utrzymani. Interesy finansowe autora zabezpiecza prawo autorskie a w szczególności autorskie prawa majątkowe.

Idea autorskich praw majątkowych

Założeniem autorskich praw majątkowych jest wyłączne uprawnienie do korzystania, rozporządzania, rozpowszechniania utworu, a także każdej innej eksploatacji utworu pod kątem materialnym. Twórcy przysługuje każdorazowo wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Twórca ma więc pierwotnie monopol na zarobkowe korzystanie z utworu. Warto w tym miejscu skrótowo zaznaczyć, że pole eksploatacji to pewna płaszczyzna, sposób wykorzystywania utworu. Na przykład: druk, rozpowszechnianie w internecie, publiczne wykonanie itd. Szerzej temat pół eksploatacji poruszymy w kolejnych wpisach.

Czy autorskie prawa majątkowe są nieograniczone?

Należy pamiętać, że monopol twórcy jest ograniczony. Głównie poprzez instytucję tzw. dowolnego użytku prywatnego oraz publicznego. Kluczowym warunkiem takiego działania jest wyraźne ustawowe zezwolenie na korzystanie z utworu w ściśle określonym zakresie. Ustawodawca daje przy tym pierwszeństwo interesowi społeczeństwa i jego kulturalnym i edukacyjnym potrzebom. Włączając w to potrzeby osób prywatnych, nienastawionych na czerpanie z utworu korzyści finansowych oraz nienarażających twórcy na szkodę majątkową.
Ze względu na obszerność tego temu poświęcimy im osobne wpisy w przyszłości.

Przenoszenie autorskich praw majątkowych

Prawdopodobnie najbardziej charakterystyczną cechą autorskich praw majątkowych jest to, że mogą być przedmiotem obrotu i przenoszenia w drodze umowy. Dodatkowo, można je również dziedziczyć.
Autor może także udzielić licencji, a więc upoważnienia do korzystania z utworu. W związku z tym autorskie prawa majątkowe nie zawsze są związane z osobą twórcy.

Jak długo trwają autorskie prawa majątkowe?

Zgodnie z zasadą wynikającą z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 70 lat od śmierci twórcy. Wtedy też utwór przechodzi do tzw. domeny publicznej, a więc do zbioru utworów do których nikt nie może rościć sobie spraw majątkowych. W związku z tym każdy może swobodnie je wykorzystywać.
Termin ten jest właściwie jednolity w ramach państw Unii Europejskiej. Wyjątek przewiduje m. in. prawo francuskie. Przedłuża ono ochronę o dodatkowe 30 lat dla utworów stworzonych przez twórców zmarłych w trakcie I i II wojny światowej.
Zasady długości ochrony są nieco bardziej skomplikowane w Stanach Zjednoczonych. W niektórych szczególnych przypadkach przysługuje ona nawet przez 95 lat od pierwszej publikacji lub 120 od momentu ustalenia utworu. Prawdopodobnie jest to źródło często powtarzanego mitu, że prawo autorskie gwarantuje 100-letnią ochronę.

Od kiedy liczyć termin wygaśnięcia autorskich praw majątkowych?

Oczywiście w życiu dochodzi do sytuacji bardziej skomplikowanych od tej prostej zasady. W związku z tym ustawodawca przewidział pewne uszczegółowienia odnośnie tego, od kiedy liczyć termin siedemdziesięciu lat.
1. Jeżeli utwór ma kilku autorów termin ten liczymy od daty śmierci współtwórcy, który zmarł jako ostatni.
2. Jeżeli twórca jest nieznany – termin liczymy od daty pierwszego znanego rozpowszechnienia.
3. Jeżeli prawa majątkowe przysługują z mocy prawa innej osobie niż twórca termin liczymy od daty rozpowszechnienia, albo ustalenia utworu.
4. W odniesieniu do utworu audiowizualnego (filmu) termin liczymy od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki.
5. W odniesieniu do utworu słowno-muzycznego, jeżeli utwór słowny i utwór muzyczny zostały stworzone specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego termin liczymy od śmierci później zmarłej z wymienionych osób: autora utworu słownego albo kompozytora utworu muzycznego.

Podsumowanie

Autorskie prawa majątkowe, ze względu na ich ekonomiczne znaczenie oraz możliwość przeniesienia są głównym obiektem zainteresowania twórców. Nie wyczerpują jednak uprawnień płynących z prawa autorskiego. Warto wyróżnić prawa zależne oraz autorskie prawa osobiste podkreślające nierozerwalny związek twórcy z utworem, niezależnie od tego kto z utworu czerpie korzyści majątkowe. Uprawnieniom tym poświęcimy kolejne wpisy.

Napisane przez - - 3254 Views

Brak komentarzy

Komentarze

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *